MIMO WOJNY - PTK 1914-1918
Spis tresci
Z prac Komisji Historii i Tradycji
II. PIERWSZE MIESIACE WOJNY
Od dnia podwójnego zabójstwa w Sarajewie nastepcy tronu ksiecia Franciszka Ferdynanda D?Este (zastepujacego od roku 1898 Cesarza w funkcjach wodza naczelnego) oraz jego malzonki ksieznej Zofii Hohenberg, kazdego dnia ujawnialy sie i wybuchaly (poczynajac od wojny austriacko - serbskiej) miedzynarodowe konflikty. W pare tygodni Europa, i nie tylko ona, zostala ogarnieta plomieniem wojny.
Dla Kongresówki - dla Warszawy wojna rozpoczela sie 1 sierpnia 1914 r., kiedy Niemcy wypowiedzialy ja Rosji, jednoczesnie przekraczajac granice, zajmujac Sosnowiec, Bedzin i Kalisz.
14 sierpnia Car Mikolaj wystosowal slynna odezwe do Polaków, a juz 16 sierpnia otrzymal odpowiedz. Dzis malo kto zdaje sobie sprawe, jak niejednoznaczny byl to czas. - Ile trzeba bylo odwagi, aby wyzwolic sie mentalnie z koncepcji, ze nawet zjednoczona po 150 latach Polska bedzie musiala szukac poteznego protektora, uwierzyc, iz suwerennosc jest mozliwa.
Aby w pelni docenic srodowiska krajoznawców zrzeszonych w PTK, ich prace dla przyszlosci, upór w postawie budowania wolnego kraju przez budzenie i umacnianie tozsamosci narodowej warto zapoznac sie z wyzej wymienionymi dokumentami -
"Petersburg (P.). Wezwanie Zwierzchniego Wodza Naczelnego do Polaków:
POLACY!
"Wybila godzina, w której swiete marzenie waszych ojców i dziadów ziscic sie moze.
"Przed póltora wiekiem zywe cialo Polski bylo rozszarpane na kawaly, ale dusza jej nie umarla. Zyla ona nadzieja, ze nadejdzie godzina zmartwychwstania narodu polskiego i braterskiego pojednania sie jego z Wielka Rosya.
"Wojsko rosyjskie niesie wam bloga wiesc owego pojednania. Niechaj sie zatra granice, rozcinajace na czesci naród polski! Niech polaczy sie on w jedno cialo pod berlem Cesarza rosyjskiego. Pod berlem tem odrodzi sie Polska, swobodna w swojej wierze, jezyku i samorzadzie.
"Jednego tylko Rosya spodziewa sie po was: takiego samego poszanowania praw tych narodowosci, z którymi zwiazaly was dzieje.
"Z sercem otwartem i z dlonia po bratersku wyciagnieta kroczy na wasze spotkanie Wielka Rosya. Wierzy Ona, iz nie zardzewial miecz, który razil wroga pod Grunwaldem.
"Od brzegów Oceanu Spokojnego do mórz pólnocnych ciagna zastepy rosyjskie. Zorza nowego zycia dla was wschodzi.
"Niech zajasnieje na tej jutrzni znamie Krzyza, godlo meki i zmartwychwstania narodów!"
Zwierzchni Wódz Naczelny General - Adjutant
MIKOLAJ
Dnia (14) sierpnia 1914 roku."
"Przedstawiciele podpisanych stronnictw politycznych, zebrani dn. 16 sierpnia 1914 r. w Warszawie, witaja Odezwe Jego Cesarskiej Wysokosci Wodza Naczelnego wojsk rosyjskich do Polaków, jako akt pierwszorzednej wagi historycznej i wierza niezlomnie, ze po ukonczonej wojnie istotnie urzeczywistnia sie wyrazone w Odezwie przyrzeczenia i spelnia sie marzenia ojców i dziadów naszych, ze rozszarpane przed póltora wiekiem cialo Polski zlaczy sie znowu, ze znikna granice, dzielace Naród Polski. Krew Jej synów, wylana we wspólnej walce przeciwko Niemcom, bedzie zarazem ofiara na oltarzu zmartwychwstania Ojczyzny.
Stronnictwo Demokratyczno - Narodowe.
Polska Partya Postepowa.
Stronnictwo Polityki Realnej.
Polskie Zjednoczenie Postepowe."
Te pare miesiecy, które pozostaja do konca 1914 roku, sa dla Towarzystwa dramatycznie trudne. Prawie caly obszar Królestwa jest objety dzialaniami wojennymi. Centrala zostaje odcieta od oddzialów prowincjonalnych. Zmniejszaja sie zasadniczo dochody. Przestaje ukazywac sie "Ziemia" - ostatnim numerem jest 32 z 8 sierpnia, zmniejszono o polowe ilosc zatrudnionych pracowników, postanowiono zaniechac wydania VIII Rocznika PTK, ... wszedzie dokonywano maksymalnych oszczednosci. Caly wysilek zostal skierowany na utrzymanie lokalu w Warszawie i zapewnienie, tym paru pozostalym pracownikom, gratyfikacji. Obiektywne - wojenne trudnosci zostaly poglebione dluzsza nieobecnoscia, prawie calego, prezydium Zarzadu Glównego.
Z oczywistych przyczyn, juz w sierpniu, przerwano wycieczki zarówno naukowe, jak i turystyczne.
Wydano jednak, dla zamanifestowania zywotnosci PTK mimo wojny, "Sprawozdanie Tymczasowe z dzialalnosci Polskiego Towarzystwa Krajoznawczego w Warszawie w roku 1914." - Zawieralo dane z pracy programowej do wybuchu wojny, liste czlonków przyjetych w roku 1914 w Centrali, sprawozdanie finansowe Centrali oraz projekt budzetu na rok 1915.
Udalo sie równiez - z zapomogi Kasy im. J. Mianowskiego - wydac obszerny, zawierajacy szereg prac naukowych XXII tom "Pamietnika Fizyograficznego" (którego poprzedni, a pierwszy pod auspicjami PTK, t. XXI wyszedl w roku 1913).
Tymczasem spoleczenstwo bylo "bombardowane" dowodami rosyjskiej zyczliwosci i zrozumienia - Nadchodza dary w rublach i odziezy pod haslem "Piotrogród - Polsce". - Przekazano 260 tys. rb. oraz 46 wagonów zawierajacych odziez (360 tys. przedmiotów) oraz art. zywnosciowe. Rozdawnictwem dla rodzin rezerwistów i naplywajacych do Warszawy uchodzców, po uprzednim posegregowaniu, zajmowaly sie odpowiednie sekcje Komitetu Obywatelskiego. Komitet powstal w kilkanascie godzin po ogloszeniu wojny, a przez wladze zostal zalegalizowany nastepnego dnia. Komitetem kierowali - Zdzislaw ks. Lubomirski, Tadeusz Popowski, Mieczyslaw Pfeiffer, Piotr Drzewiecki, Stefan Dziewulski, Maryan Lutoslawski, Jan Rudnicki, Pawel Górski, Kazimierz Zycki, Franciszek Nowodworski, Czeslaw ks. Swiatopelk - Mirski, Józef Natanson, Józef Wielowieyski, Henryk Konic, X. Marceli Godlewski.
Poeci pisza wiersze dla Polski - w "Birzewych Wiadomostiach" z 17 wrzesnia ukazuje sie wiersz Teodora Sollohuba, przetlumaczony natychmiast przez OR-OT-a i publikowany w "Tygodniku Ilustrowanym" juz 26 wrzesnia
"STANCE DLA POLSKI
O, nie! Tys nigdy nie umarla!
I w petach siejac zycia kwiat,
Tys znamie grobu z siebie zdarla,
Królowa sród wieziennych krat!
Naprózno kladli cie w mogile,
Patrzylas dumnie w czarna dal,
Przeciwstawiajac groznej sile
Nadzieje, piesni, czynów stal!
Poetów twoich, dobra macierz,
Umialas zawsze wiernie czcic,
Ich piesn prorocza, gdyby pacierz,
Kazac kosciolom serc swych bic!
Dla ciebie synów twoich blizny,
Dla ciebie ich natchnienia cud,
Kazdy ich trud byl dla Ojczyzny
Nad Wisla, czy u Newy wód.
I ninie w dobie wielkiej bitwy,
Ja nie przeklinam krwawych dni,
Z twojemi zlaczyc swe modlitwy
Jakze, o Polsko! blogo mi!
I prosze Boga: Z nocy sinej
Uczyn cierpiacym jasny dzien,
I Polsce wielkiej - na wawrzyny
Wieniec skrwawionych cierni zmien!
Rozpoczyna sie bitwa o dusze narodu. I nie nalezy tu o przewrotnosc posadzac darczynców dóbr materialnych czy solidarnej mysli zamknietej w pieknych slowach, na które tak dlugo czekano, ale carskie wladze, manipulujace swiadomoscia, od pokolen, zniewolonego spoleczenstwa - spoleczenstwa, które metodycznie wynaradawiano.
Generated by GreatFamily 1.1 - FREEWARE